Theo luật Ba Lan, khi người trong nhà mất, thì những người thân sẽ có thể xin trợ cấp mai táng (zasiłek pogrzebowy). Đó là tiền trợ cấp một lần, số tiền của năm 2023 là 4000 zł không phụ thuộc vào tiền đóng bảo hiểm xã hội cũng như chi phí đám ma là bao nhiêu. Bảo hiểm Xã hội Ba Lan ZUS cũng nhắc nhở trách nhiệm của những người thân trong gia đình về việc thông báo về việc qua đời của người nghỉ hưu (emeryt) hay người nhận trợ cấp (rencista). Biểu mẫu ENS có thể gửi qua bưu điện hay qua mạng PUE ZUS trước 12 tháng kể từ ngày người thân mất.
Ngoài ra, người góa có thể xin một khoản trợ cấp có lợi hơn phụ thuộc vào lương hưu của người quá cố.
Tiền hưu sau khi một trong hai người qua đời và người còn sống nhận hay bị gọi nhầm là lương hưu, nhưng thực chất nó có tên gọi là trợ cấp gia đình (renta rodzinna) sẽ được cấp nếu thỏa mãn các điều kiện nhất định. Tiền này không được cấp tự động. Để nhận nó, phải nộp đơn lên Bảo hiểm Xã hội. Có thể gửi đơn bằng thư bảo đảm hay làm qua mạng e-ZUS, nộp biểu mẫu ZUS-Rp2.
Hiện nay khoản trợ cấp này bằng: 85% tiền hưu của người quá cố nếu chỉ có một người thỏa mãn tiêu chuẩn nhận; 90% – nếu có hai người thỏa mãn tiêu chuẩn; 95% – nếu có từ 3 người được hưởng trở lên.
Hiện nay sau khi vợ hay chồng mất, người góa chồng (hay người góa vợ) nếu đang hưởng hưu có thể chọn nhận lương hưu của mình, hoặc nhận khoản trợ cấp gia đình từ người mất, khoản nào có lợi hơn thì lấy.
Nếu người còn lại không có lương hưu hay chưa đủ tuổi về hưu thì để xin phải đủ 50 tuổi. Người ít tuổi hơn cũng có thể xin khoản trợ cấp này nếu:
- có giấy chứng nhận không đủ sức khỏe để làm việc;
- đang nuôi ít nhất một con, cháu hay anh chị em có quyền hưởng trợ cấp từ người quá cố chưa đủ 16 tuổi, hay nếu đang đi học thì chưa đủ tuổi 18;
- đang chăm sóc trẻ không có khả năng làm việc hay tự sống, hoặc hoàn toàn mất sức và đang hưởng trợ cấp.
- bị mất sức làm việc trong vòng 5 năm kể từ ngày người kia mất.
Người góa không thỏa mãn các điều kiện nói trên và không có thu nhập có quyền xin trợ cấp gia đình trong:
- một năm kể từ khi người kia mất;
- trong thời gian đào tạo nghề để đi làm – nhưng không quá 2 năm kể từ ngày người kia mất.
Người phụ nữ hay đàn ông đã ly dị hay người vợ hay chồng đang ly thân lúc người kia mất có quyền xin trợ cấp gia đình nếu – ngoài việc thỏa mãn các điều kiện nói trên – đang nhận tiền nuôi (alimenty) từ phía người kia theo bản án của tòa hay theo thỏa thuận.
Kèm theo đơn, phải gửi:
- bản sao giấy khai tử (odpis aktu zgonu);
- chứng minh thư hay giấy tờ có ngày sinh của người viết đơn;
- bản sao đăng ký kết hôn hay giấy chứng nhận người viết đơn có quyền hưởng trợ cấp này khi đã ly hôn;
-giấy chứng nhận của bác sỹ về tình trạng sức khỏe của người góa vợ/hay chồng nếu khoản trợ cấp này vì lý do mất sức lao động;
Khi ZUS xét đủ điều kiện sẽ ra quyết định đồng ý. Nếu ZUS từ chối, người xin trợ cấp có thể kháng cáo trong vòng 14 ngày kể từ ngày nhận quyết định.
Nguyễn Hữu Viêm (theo các báo Ba Lan)
